In the works of Mevlana (Rumi), the social, religious, and philosophical dimensions of human life were examined as well as the psychological aspects. The cognitive behavioral therapies are among the most commonly used therapy methods, and also the most studied ones in literature. According to this model, a person may distort an objective state by his/her present cognitive substructure. Automatic thinking which is a result of these distortions lead to the emergence of a number of dysfunctional emotions, and often behaviors associated with these emotions. Spontaneously occurring automatic thoughts are related to problematic behaviors or disturbing emotions accepted without hesitation, and exist at the top surface of the mind. In the cognitive therapy, it is suggested that the focus should be on the individual’s thoughts and beliefs because an individual has the potential to influence, destroy or reduce the effects of his/her experiences by thinking and interpreting ability. Mevlana’s books emphasize the relationship between thoughts and feelings, and also include lots of recommendations suggesting a person awareness and cognitive change to get rid of various mental problems. In this review, the aim was to examine the Mevlana’s approach to “thought” in the context of cognitive therapy. The main books of Mevlana; Mesnevi, Fihi-Ma-Fih and Divan-i Kebir were examined, and related sections analized and discussed.

Mevlana’nın eserlerinde, insan yaşantısının sosyal, dini ve felsefi boyutları ele alındığı gibi psikolojik yönü de irdelenmiştir. Dünyada en yaygın kullanılan ve hakkında bilimsel araştırmaların yapıldığı terapi yöntemi, bilişsel davranışçı terapilerdir. Bilişsel modele göre, kişi karşılaştığı nesnel durumu, mevcut bilişsel alt yapısı nedeniyle çarpıtabilir. Bu çarpıtma sonucunda ortaya çıkan otomatik düşünceler, işlevsiz bir takım duyguların ve çoğunlukla bu duygularla ilişkili davranışların ortaya çıkmasına neden olur. Otomatik düşünceler; kendiliğinden ortaya çıkan, kişiye doğru gelen, sorunlu davranış veya rahatsız edici duygularla ilişkili olan düşüncelerdir ve en yüzeyde yer alır. İnsan, kendi deneyimleri üzerine yorum yapma, düşünme üzerine düşünme özelliğiyle yaşantıların etkisini yok edebilme ya da azaltma potansiyeline sahip olduğu için, bilişsel terapinin odak noktasının bireyin düşünceleri ve inançları olması gerektiği öne sürülür. Mevlana’nın eserlerinde, düşünce-duygu ve davranış ilişkisini vurgulayan ve çeşitli ruhsal sıkıntılardan kurtulmak için farkındalık ve bilişsel değişimi öneren birçok tavsiye yer almaktadır. Bu gözden geçirmede, Mevlana’nın düşünceye yaklaşımını bilişsel terapi bağlamında incelemek amaçlanmıştır. Mevlana’nın başlıca eserleri olan, Mesnevi, Fihi-Ma-Fih ve Divan-ı Kebir incelenerek, düşünce ile ilgili bölümler irdelenip, tartışılmıştır.