Many approaches to psychology and psychiatry have tried to explain behaviors etiologically. Functional contextualism, followed by radical behaviorism, and functional analysis of behavior as its application method can be considered as an alternative to mainstream approaches. In analyzing a particular behavior, functional analysis takes into account the context in which behavior presents itself, and suggests to focus on contextual factors that influence behavior in the direction of learning principles. These factors are: environment in which a particular behavior occurs, internal/external stimuli, and consequences of that behavior. In this review, we will first explain the topographic analysis that focuses on the shape and features of behavior, and the structural analysis that reveals the time, duration, frequency, intensity, deficit or excess, and will discuss the existing differences between these and functional analysis. Then, the functional analysis that depends on the learning principles of habituation, respondent conditioning, operant conditioning, social learning, and derived relational response will be briefly explained. And after, we will focus on functional analysis of behavior and its clinical examples. Taken together, these three analyzes can create an objective and useful background in clinical practice and research processes –independent of theoretical approaches.

Psikoloji ve psikiyatride birçok yaklaşım, davranışları etiyolojik açıdan açıklama gayreti sergiler. Radikal davranışçı geleneği izleyen işlevsel bağlamsalcılık ve uygulama yöntemi olan davranışın işlevsel analizi ise ana akım yaklaşımlara bir alternatif olarak ele alınabilir. İşlevsel analiz, belirli bir davranışın analizinde, o davranışın bizzat içinde bulunduğu bağlamı dikkate alır ve öğrenme ilkeleri doğrultusunda davranış üzerinde etkili olan bağlamsal faktörlere odaklanılmasını önerir. Bu faktörler, bir davranışın meydana geldiği çevre, içsel/dışsal uyaranlar ve davranışın yol açtığı sonuçlardır. Bu derlemede, davranışın anlaşılmasında görünüme odaklanan topoğrafik analizin ardından, davranışın zamanı, süresi, sıklığı, yoğunluğu ve gerekenden eksik mi aşırı mı olduğunu inceleyen yapısal analize değinilecek, bunların işlevsel analizle var olan farkları tartışılacaktır. Daha sonra, davranışın işlevsel analizinin dayandığı öğrenme ilkeleri olan alışma, tepkisel koşullanma, edimsel koşullanma, sosyal öğrenme ve türetilmiş ilişkisel yanıtlama kısaca vurgulanacaktır. Ardından, davranışın işlevsel analizi ve klinik kullanımına dair örneklere odaklanılacaktır. Bu üç analiz birlikte ele alındığında –hangi kuramsal yaklaşıma bağlı olunursa olunsun– klinik uygulama ve araştırma süreçlerinde objektif ve kullanışlı bir çalışma zemini oluşturulabilir.